Vergelijk muziekfragmenten in verschillende temperaturen

De muziekfragmenten zijn allemaal ongeveer een halve minuut lang en in MP3-formaat. De bytegrootte van de files is ongeveer 400 KB per stuk.

TemperatuurComponist & instrument
Pythagoreïsch Senfl: clavichord  
1/3-komma middentoon Froberger: clavecimbel  
1/4-komma middentoon anoniem: clavecimbel
Ligeti: clavecimbel
Blow: orgel
Rossi: orgel
uitgebreide 1/4-komma middentoon del Buono: clavecimbel  
1/5-komma middentoon   Froberger: orgel
1/5-komma middentoon variant   Zachow: orgel
1/6-komma middentoon variant   Ch. Gibbons: orgel
Mersenne verbeterde middentoon Froberger: clavecimbel  
d'Alembert verbeterde middentoon A.L. Couperin: clavecimbel  
Silbermann   Bruhns: orgel
Neidhardt I   Bach: orgel
Neidhardt III   C.Ph.E. Bach: orgel
Rameau Rameau: clavecimbel  
Werckmeister III Muffat: clavecimbel
Mattheson: 2 clavecimbels
Böhm: orgel
1/6 Pyth. komma temperatuur Bach: clavecimbel Bach: orgel
Evenredig zwevende temperatuur Händel: clavecimbel Buxtehude: orgel

De Pythagoreïsche stemming is een zogenaamde lineaire stemming met reine kwinten. Deze was gangbaar in de Middeleeuwen maar heeft voor latere muziek als nadeel dat de grote terts te groot en erg onzuiver is.
De middentoonstemmingen zijn ook lineaire stemmingen, maar de kwint is getemperd, verkleind. Ze verschaffen acceptabele kwinten en goede tertsen (en hun octaaf-spiegelbeelden kwarten en sexten) in een beperkt aantal toonsoorten. Ze bevatten net als de Pythagoreïsche stemming ook een wolfskwint die erg vals klinkt en niet gespeeld hoort te worden.
De andere stemmingen zijn circulaire temperaturen. Die heten zo omdat ze de kwintencirkel sluiten. Ze verschaffen acceptabele kwinten en tertsen in toonsoorten rond C (in termen van aantallen kruisen of mollen) en minder goede in verder verwijderde toonsoorten. Ze bevatten geen wolfskwint en kunnen dus voor elke toonsoort gebruikt worden, wat onbeperkt moduleren mogelijk maakt. De evenredig zwevende stemming is een circulaire temperatuur die in elke toonsoort eender klinkt (of even slecht als sommigen zeggen). Merk op dat het fragment daarin niet de sonore klank heeft van de 1/3- en 1/4-komma middentoonfragmenten en dat de zwevingen duidelijk hoorbaar zijn.

  • Pythagoreïsche stemming: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb0222
    Bb0222
    F0222
    C022-22
    G022-22
    D022-22
    A022-22
    E022-22
    B0-2-22
    F#0-2-22
    C#0-2-22
    G#-23-2-22
    (Een negatieve waarde betekent dat het interval kleiner dan rein is, een positieve waarde groter dan rein.)
  • 1/3-komma middentoonstemming: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-7-7-63
    Bb-7-7-63
    F-7-7-63
    C-7-70
    G-7-70
    D-7-70
    A-7-70
    E-7-70
    B-7550
    F#-7550
    C#-7550
    G#55550
    Zie ook de pagina over Francisco de Salinas.
  • 1/4-komma middentoonstemming: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-50-46
    Bb-50-46
    F-50-46
    C-50-5
    G-50-5
    D-50-5
    A-50-5
    E-50-5
    B-541-5
    F#-541-5
    C#-541-5
    G#3641-5
    Zie ook de pagina over Francisco de Salinas.
  • uitgebreide 1/4-komma middentoonstemming: enharmonische tonen zoals G# en Ab worden verschillend gestemd. In Italië in de 16e en 17e eeuw werden clavecimbels gebouwd met 14 tot 19 toetsen per octaaf gebruik makend van "gespleten toetsen". Dit werden chromatische clavecimbels genoemd.
  • 1/5-komma middentoon variant: de toelichting bij de opname gaf geen uitsluitsel over de exacte stemming. Waarschijnlijk zijn een of twee kwinten groter gestemd dan de 1/5-komma getempereerde waarde om de wolfskwint te verbeteren.
    Normale 1/5-komma middentoonstemming: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-44-37
    Bb-44-37
    F-44-37
    C-44-9
    G-44-9
    D-44-9
    A-44-9
    E-44-9
    B-432-9
    F#-432-9
    C#-432-9
    G#2432-9
  • 1/6-komma middentoon variant: de toelichting bij de opname gaf geen uitsluitsel over de exacte stemming. Waarschijnlijk zijn een of twee kwinten groter gestemd dan de 1/5-komma getempereerde waarde om de wolfskwint te verbeteren.
    Normale 1/6-komma middentoonstemming: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-3.67-30
    Bb-3.67-30
    F-3.67-30
    C-3.67-11
    G-3.67-11
    D-3.67-11
    A-3.67-11
    E-3.67-11
    B-3.627-11
    F#-3.627-11
    C#-3.627-11
    G#1627-11
  • Mersenne verbeterde middentoonstemming: hiervan bestaan er twee en mij is niet bekend welke is gebruikt. Ze zijn echter vrijwel identiek.
    Mersenne verbeterde middentoonstemming I: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb011-36
    Bb05-41
    F-50-46
    C-50-16
    G-50-11
    D-50-5
    A-50-5
    E-50-5
    B-530-5
    F#-536-5
    C#-541-5
    G#2541-5
  • d'Alembert verbeterde middentoon: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb429-16
    Bb419-25
    F410-34
    C-50-34
    G-51-25
    D-51-15
    A-52-5
    E-53-5
    B-512-6
    F#-521-7
    C#-529-7
    G#438-7
  • Silbermann: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-46-33
    Bb-46-33
    F-46-33
    C-46-10
    G-46-10
    D-46-10
    A-46-10
    E-46-10
    B-429-10
    F#-429-10
    C#-429-10
    G#2029-10
  • Neidhardt I: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-216-20
    Bb014-18
    F010-18
    C-46-20
    G-48-18
    D-410-14
    A-414-10
    E-218-10
    B-218-12
    F#018-14
    C#018-18
    G#-218-20
  • Neidhardt III: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-214-18
    Bb-212-18
    F010-18
    C-48-18
    G-412-16
    D-414-14
    A-216-10
    E016-12
    B-216-16
    F#-216-18
    C#-416-18
    G#018-16
  • Rameau: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb712-29
    Bb-50-36
    F-50-30
    C-50-18
    G-50-5
    D-55-5
    A-511-5
    E-516-5
    B029-5
    F#036-11
    C#030-16
    G#725-22
  • Werckmeister III: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb0 16-22
    Bb010-22
    F04-22
    C-64-22
    G-610-16
    D-610-10
    A016-4
    E016-10
    B-616-16
    F#022-16
    C#022-16
    G#022-16
    Zie ook de pagina over Werckmeister III.
  • 1/6-Pythagoraskomma circulerende temperatuur: hiervan zijn er vele en het was niet gespecificeerd welke. Ze verschillen echter weinig van de evenredige stemming. Zes kwinten zijn rein, en zes -4 cents getempereerd. De twee opnamen kunnen in verschillende varianten zijn.
  • Evenredig zwevende temperatuur: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb-214-16
    Bb-214-16
    F-214-16
    C-214-16
    G-214-16
    D-214-16
    A-214-16
    E-214-16
    B-214-16
    F#-214-16
    C#-214-16
    G#-214-16
  • Kirnberger III: ontstemming van de consonante intervallen in cents
    ToonKwintGrote terts Kleine terts
    Eb016-20
    Bb011-20
    F05-20
    C-50-22
    G-55-16
    D-511-11
    A-516-5
    E022-5
    B020-11
    F#020-16
    C#020-22
    G#-220-22

Manuel Op de Coul, 2000